Chính phủ đã phê duyệt quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thủy sản thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó một phần vùng lõi của Di sản vịnh Hạ Long được quy hoạch thành Khu bảo tồn biển cấp quốc gia. Việc thành lập Khu bảo tồn biển này không chỉ giúp bảo tồn tính toàn vẹn của các yếu tố cấu thành nên giá trị Di sản, mà còn phát huy giá trị nổi bật của Di sản một cách bền vững.
Vịnh Hạ Long là di sản thiên nhiên thế giới được UNESCO công nhận, với hàng nghìn đảo đá vôi kỳ vĩ và hệ sinh thái biển đa dạng. Nơi đây không chỉ có giá trị cảnh quan mà còn là kho tàng văn hóa và sinh học vô giá, là niềm tự hào của tỉnh Quảng Ninh và cả Việt Nam.
Vịnh Hạ Long sở hữu vẻ đẹp địa chất, địa mạo toàn cầu cùng một hệ sinh thái vô cùng phong phú, đa dạng. Theo Ban Quản lý vịnh Hạ Long, thế giới sinh vật tại vịnh Hạ Long rất đa dạng và phong phú, tập trung đầy đủ thành phần các loài sinh vật trên cạn, dưới nước, bậc thấp, bậc cao cùng sinh sống trong 10 hệ sinh thái biển và rừng khác nhau. Đến nay đã thống kê được gần 3.000 loài động thực vật sống trong khu vực, trong số đó có 507 loài thực vật trên cạn, 278 loài thực vật phù du, 141 loài động vật phù du, 110 loài san hô, 156 loài cá biển, 71 loài chim, 53 loài thú…
Sự đa dạng về thành phần loài trên cạn, dưới nước đã nói lên bức tranh đa dạng sinh học của vịnh Hạ Long, đưa vịnh Hạ Long trở thành khu vực có số lượng loài nhiều nhất đã biết ở Việt Nam.
Ngoài ra, vịnh Hạ Long còn đa dạng về nguồn gen. Rất nhiều loài sinh vật sinh sống tại vịnh Hạ Long mang nguồn gen đặc hữu, quý hiếm, nguồn gen dược liệu hoặc có giá trị kinh tế cao. Hiện nay, các nhà khoa học đã xác định được 102 loài đang bị đe dọa ở các cấp độ khác nhau (64 loài động vật và 38 loài thực vật).
Một số nhóm sinh vật có số lượng ít nhưng hầu hết đều mang nguồn gen đặc hữu của vịnh Hạ Long, tiêu biểu trong số đó là: cá Niếc hang Hạ Long, cua hang Hạ Long, tôm Alpheoid, rết chân dài… và 17 loài thực vật đặc hữu đã được công bố.
Bên cạnh đó, một số nguồn gen khác lại là kho dược liệu tự nhiên, sơ bộ ước tính khoảng 357 loài cây cỏ và gần 100 động vật có thể làm thuốc được. Một số nguồn gen có giá trị kinh tế cao, là đặc sản để làm thực phẩm, mỹ nghệ xuất khẩu như: Bào ngư, ốc đụn, ốc hương, ốc nhảy, sò, tu hài, tôm he, cua, hải sâm, trai ngọc,..
Trước áp lực từ sự phát triển du lịch và các hoạt động khai thác, việc bảo vệ Vịnh Hạ Long trở nên cấp thiết. Theo Quyết định số 389/QĐ-TTg ngày 09 tháng 5 năm 2024, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt quy hoạch một phần vùng lõi của Vịnh Hạ Long thành Khu bảo tồn biển cấp quốc gia.
Việc thành lập Khu bảo tồn biển là giải pháp quan trọng để bảo tồn tính toàn vẹn của các yếu tố tạo nên giá trị di sản và cũng là giải pháp để phát huy các giá trị đó một cách bền vững. Khu bảo tồn biển Vịnh Hạ Long khi được thành lập sẽ mang lại nhiều lợi ích to lớn trong bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học.
Khu bảo tồn sẽ trở thành lá chắn quan trọng, giúp kiểm soát nguồn thải, phục hồi rạn san hô, thảm cỏ biển và bảo vệ các loài sinh vật quý hiếm trước biến đổi khí hậu, ô nhiễm và khai thác quá mức. Điều này giúp duy trì sự cân bằng sinh thái và nguồn lợi thủy sản bền vững.
Đồng thời, Khu bảo tồn biển sẽ góp phần phát triển du lịch sinh thái bền vững. Nơi đây sẽ tạo tiền đề để phát triển các mô hình du lịch gắn với bảo tồn, nâng cao nhận thức của cộng đồng và du khách. Điều này không chỉ giúp vịnh Hạ Long giữ được sức hút đặc biệt mà còn mang lại lợi ích kinh tế lâu dài.
Ngày 12/8, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long tổ chức hội thảo tham vấn triển khai thành lập mới Khu bảo tồn biển Vịnh Hạ Long với sự tham gia của đại diện các đơn vị chuyên môn thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường; các nhà khoa học, chuyên gia và các đơn vị, sở, ngành liên quan của tỉnh.
Tại hội thảo, các nhà quản lý, chuyên gia, nhà khoa học đã chia sẻ những kết quả, bài học kinh nghiệm trong việc thành lập, quản lý bền vững hệ thống các khu bảo tồn biển của Việt Nam. Đồng thời, cập nhật thông tin khoa học về thực trạng đa dạng sinh học Vịnh Hạ Long, đặc biệt là đa dạng sinh học biển.
Các chuyên gia cũng thảo luận về cơ sở pháp lý, mô hình quản lý và các yếu tố cần thiết cho việc thành lập Khu bảo tồn biển Vịnh Hạ Long; đưa ra các phương án khả thi, hiệu quả và phù hợp với điều kiện thực tế nhằm hài hòa giữa các mục tiêu quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị nổi bật toàn cầu, mục tiêu bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học với chiến lược phát triển kinh tế biển xanh.
Việc tổ chức hội thảo là một chuyển động tích cực, góp phần định hướng xây dựng Đề án thành lập mới Khu bảo tồn biển Vịnh Hạ Long, đưa tiến trình này đi vào thực tiễn với đầy đủ cơ sở khoa học và tính bền vững.
Qua đó, thể hiện sự quyết tâm của tỉnh Quảng Ninh trong việc bảo vệ di sản, từ đó góp phần nâng cao vị thế của Vịnh Hạ Long trong mắt bạn bè quốc tế.
Tỉnh Quảng Ninh đang nỗ lực kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, đảm bảo vẻ đẹp và giá trị sinh học của vịnh Hạ Long được gìn giữ nguyên vẹn cho thế hệ tương lai. Khi công tác bảo vệ được thực hiện song song với phát triển du lịch sinh thái, vịnh Hạ Long sẽ tiếp tục giữ được sức hút đặc biệt, vừa mang lại lợi ích kinh tế, vừa bảo đảm sự bền vững của một di sản thiên nhiên được thế giới công nhận.
