Ngày 24/5/2023, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 568/QĐ-TTg, phê duyệt Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030. Chiến lược này đặt ra mục tiêu giảm thiểu tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở cả nam và nữ, đặc biệt là ở nhóm độ tuổi từ 15 tuổi trở lên.
Để triển khai hiệu quả chiến lược này, tỉnh Quảng Ninh đã ban hành kế hoạch với mục tiêu giảm tỷ lệ người sử dụng thuốc lá và tỷ lệ tiếp xúc thụ động với khói thuốc, từ đó giảm gánh nặng bệnh tật và tử vong. Tuy nhiên, trong khi tỷ lệ hút thuốc truyền thống có dấu hiệu giảm, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng lại đang bùng nổ, đặc biệt là trong giới trẻ.
Từ góc độ y tế, nghiện thuốc lá không chỉ là một thói quen xấu mà còn là một bệnh lý. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã xếp nghiện thuốc lá vào nhóm rối loạn tâm thần và hành vi. Điều này có nghĩa là người hút thuốc không chỉ phụ thuộc vào nicotine mà còn bị chi phối bởi các yếu tố tâm lý và môi trường sống. Do đó, việc cai nghiện trở thành một hành trình gian nan, và sự hỗ trợ từ cộng đồng có vai trò then chốt để duy trì quyết tâm.
Vào cuối tháng 8/2025, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Quảng Ninh đã tổ chức một chương trình tập huấn đặc biệt cho hơn 150 cán bộ y tế, cộng tác viên và nhân viên y tế thôn bản trên toàn tỉnh. Chương trình này nhằm trang bị kiến thức chuyên sâu về tác hại của thuốc lá mới và các kỹ năng tư vấn trực tiếp cho người nghiện.
Tại các địa phương trọng điểm như đặc khu Vân Đồn, phường Cẩm Phả, Uông Bí, các học viên được cập nhật thông tin về các dạng thuốc lá mới với mẫu mã ngụy trang tinh vi. Họ cũng được hướng dẫn cách nhận biết các hành vi vi phạm pháp luật phổ biến, như bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi, hút thuốc tại các địa điểm cấm (bệnh viện, trường học, cơ quan làm việc) hay quảng cáo trá hình.
Bà Phạm Thị Ngân, cộng tác viên y tế tại thôn 14, đặc khu Vân Đồn, chia sẻ: “Qua lớp tập huấn, tôi được bổ sung nhiều kiến thức hữu ích, đặc biệt là cách nhận biết các loại thuốc lá mới. Nhờ đó, khi tiếp xúc với các cháu học sinh trong thôn, tôi có thể sớm phát hiện và kịp thời phối hợp với gia đình, nhà trường để ngăn chặn”.
Chương trình tập huấn đã nhấn mạnh mô hình “ba trụ cột” để cai nghiện thành công: Kiến thức, quyết tâm và hỗ trợ. Trong đó, sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và cộng đồng đóng vai trò vô cùng quan trọng. Thực tế cho thấy, nhiều người đã từ bỏ thuốc lá thành công nhưng lại dễ dàng tái nghiện khi bị bạn bè rủ rê.
Đây chính là lúc vai trò của cộng tác viên y tế ở thôn, khu phố trở nên cấp thiết. Họ không chỉ cung cấp thông tin chính thống mà còn trở thành bạn đồng hành, tạo ra một mạng lưới giám sát xã hội tích cực. Trong bối cảnh tỷ lệ học sinh từ 13-15 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử đang gia tăng, việc nâng cao năng lực tư vấn tại cơ sở càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Những hành động thiết thực, gần gũi từ mỗi cán bộ y tế, cộng tác viên sẽ trở thành “nguồn động lực” cho người nghiện quyết tâm từ bỏ. Bằng cách xây dựng mạng lưới tư vấn rộng khắp, người dân sẽ có thể tiếp cận dịch vụ cai nghiện ngay tại địa phương. Điều này không chỉ giúp Quảng Ninh xây dựng môi trường sống lành mạnh, không khói thuốc, mà còn tạo ra một nền tảng vững chắc cho sức khỏe của thế hệ tương lai.
